19 lutego w Toruniu, w rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, która jest jednocześnie świętem noszącego jego imię toruńskiego uniwersytetu, zainaugurowany został Światowy Kongres Kopernikański, organizowany w 550. rocznicę urodzin wielkiego astronoma. Wydarzenie organizują wspólnie Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie i Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.
Celem kongresu jest przedstawienie stanu badań nad życiem i działalnością Mikołaja Kopernika, a także jego wpływu na rozwój nauki, kultury i sztuki. Obrady odbywać się będą kolejno w trzech polskich miastach uniwersyteckich silnie związanych z działalnością Kopernika: w Krakowie (24-26 maja), Olsztynie (21-24 czerwca) i Toruniu (12-15 września).
W auli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zgromadzili się przedstawiciele władz państwowych, samorządowych i rektorskich polskich uczelni. Przemawiali rektorzy współorganizujących Kongres uniwersytetów: prof. Andrzej Sokala – rektor UMK, prof. Jacek Popiel – rektor UJ, prof. Jerzy Przyborowski – rektor UWM oraz prof. Krzysztof Mikulski – dyrektor Centrum Badań Kopernikańskich. Głos zabrał m.in minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, odczytano także listy skierowane do uczestników kongresu przez prezydenta RP Andrzeja Dudę i premiera Mateusza Morawieckiego.
- Obchody urodzin naszego Patrona postrzegamy przede wszystkim jako czas refleksji nad własnym dziedzictwem i przypomnienia, że postać Kopernika, mimo upływu wieków, może wciąż inspirować ludzi nauki i być wskazówką w naszych codziennych wyborach – mówił prof. Andrzej Sokala, rektor UMK. Przypomniał także, że Kopernik postrzegany od dawna jest nie tylko jako autor rewolucyjnej teorii heliocentrycznej, ale także jako twórca metody naukowej w poznawaniu świata i rządzących nim praw. To on jako pierwszy zrozumiał rolę obserwacji i doświadczeń, o których pisał, że są „najpewniejszymi w życiu nauczycielami”. Swoją teorię oparł na obserwacjach astronomicznych i dowodach matematycznych, a metodyczne poznawanie rzeczywistości wykazywał także w innych dziedzinach, którymi się zajmował.
- Mikołaj Kopernik uznawany jest za jednego z pierwszych ludzi renesansu – to pojęcie w powszechnej świadomości wiąże się przede wszystkim z rozległością zainteresowań i szerokim spojrzeniem na świat. Jednak prawdziwy człowiek renesansu, polihistor, to nie tylko człowiek wielu talentów, ale ktoś, kto potrafi dostrzec elementy łączące na pozór nieprzystające do siebie fragmenty rzeczywistości i czerpać z wiedzy oraz metod przynależnych do różnych dziedzin i dyscyplin – mówił prof. Sokala.
- Największym zobowiązaniem, jakie pozostawił nam Mikołaj Kopernik, jest dążenie do prawdy i odwaga, by stawać w jej obronie. Dewizą naszego Uniwersytetu jest fragment z listu Mikołaja Kopernika do papieża Pawła III, w którym jednoznacznie stwierdza, że najwyższym obowiązkiem człowieka nauki jest „we wszystkim szukać prawdy” (veritas in omnibus querenda est) – podkreślił rektor UMK.
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel w swoim wystąpieniu wyraził przekonanie, że w Światowym Kongresie Kopernikańskim uczestniczyć będzie całe polskie środowisko akademickie.
- Zapraszając do Krakowa, gdzie dominować będą dwa tematy: ekonomia i filozofia, liczymy nie tylko na refleksję naukową, ale także na możliwość przedstawienia szerszemu gronu osób miejsc, które są związane bezpośrednio z Kopernikiem – mówił prof. Popiel, przypominając, że w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej zdeponowany jest manuskrypt najsłynniejszego dzieła Kopernika - „De revolutionibus”.
Z kolei w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego przechowywane są autentyczne instrumenty astronomiczne z epoki (torquet, astrolabium, globus nieba), z którymi Mikołaj Kopernik prawdopodobnie miał styczność w trakcie swych studiów na Wydziale Sztuk Wyzwolonych Akademii Krakowskiej. Znajdującą się nieopodal reprezentacyjną aulę Collegium Novum UJ zdobi natomiast jedno z najsłynniejszych malowideł Jana Matejki – „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”.
Ważnym punktem programu uroczystości był wykład inauguracyjny, który wygłosił prof. Phillip James Edwin Peebles, kanadyjsko-amerykański fizyk, kosmolog, astrofizyk i astronom, jeden z pionierów teorii formowania się struktur kosmicznych, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za rok 2019.
Światowy Kongres Kopernikański będzie miał formułę "kroczącą". Po lutowym święcie obrady odbywać się będą kolejno w Krakowie (24-26 maja), Olsztynie (21-24 czerwca), żeby następnie we wrześniu powrócić do Torunia. W Krakowie spotkają się ekonomiści, filozofowie oraz badacze historii tych dyscyplin. W programie znajdą się sekcja filozoficzna "Dziedzictwo kopernikańskie" oraz sekcja ekonomiczna " Wokół pieniądza", której celem jest przypomnienie traktatu Mikołaja Kopernika "Monetae cudendae ratio", poświęconego wartości pieniądza oraz reformie monetarnej.
W części olsztyńskiej kongresu obrady skupią się na biografii astronoma, a także muzeach mu poświęconych. Zaplanowano sekcję biograficzną "Mikołaj Kopernik - życie i działalność", która przybliży m.in. edukację i młodość astronoma oraz jego działalność publiczną, a także sekcję muzealno-konserwatorską poświęconą problemom związanym z badaniem, inwentaryzacją oraz utrzymaniem obiektów zabytkowych, które bezpośrednio związane są z postacią Mikołaja Kopernika.
We wrześniowej odsłonie Kongresu, kiedy obrady wrócą do Torunia, wezmą udział historycy, kulturoznawcy, literaturoznawcy, historycy sztuki, astronomowie i historycy astronomii oraz przedstawiciele nauk medycznych. Ponadto zorganizowane zostaną wydarzenia skierowane do nauczycieli, edukatorów, młodzieży oraz społeczności lokalnej. W tej części zaplanowano aż sześć sekcji: astronomiczną, kulturoznawczą, historii medycyny, lekarską, nauczycielską, młodzieżową.
